Tập thơ “Ấm lạnh pháp đình”
của Luật sư - Nhà thơ Nguyễn Minh Tâm
và Bốn điểm lạ
Nguyễn Minh Tâm là một trong những Luật sư nổi tiếng ở Việt Nam. Ông còn là một Nhà thơ được đông đảo bạn đọc biết tới với các tập thơ trữ tình đằm thắm: Lời ru thầm (2005), Tóc đất (2006). Tập thơ Ấm lạnh pháp đình (NXB Hội Nhà văn, 2022) của ông vừa xuất bản, là một tập thơ có tới ít nhất bốn điểm lạ.
Sau đây là tóm tắt một số nhận xét của nhà văn NGUYỄN QUỐC VĂN:
1. Về đề tài
Được biết, từ xưa tới nay, trong văn học Việt Nam chưa từng có Nhà thơ nào, tập thơ nào chỉ chuyên viết về nghề - đặc biệt là nghề luật, cái nghề tưởng như rất khô khan - toàn diện và sâu sắc như thế.
2. Nhân vật trữ tình là sự trăn trở thường trực đến đau đớn của một Luật sư trên pháp đình trước thực trạng pháp luật của đất nước, trước những rủi may, ấm lạnh, được mất của số phận con người. Những cảm xúc, suy nghĩ ấy không phải ai cũng viết ra được, nếu tác giả không phải là một Luật sư thấu tình đạt lý trước công lý…
- "Mơ cho công lý viên thành
Phận người không phải chi mành treo chuông"
(Ngày Truyền thống Luật sư).
- "Tiếng oan đang thấu đất trời
Cúi nghe lòng vẫn nghẹn lời trong thơ"
(Mong).
- "Giọt nước mắt của em làm rớt lệ bao người
Nước mắt chảy giữa pháp đình lặng ngắt
Có nước mắt nào chát hơn thế, em ơi! "
(Nước mắt).
- "Thương ông muốn xử treo đi
Ngại vì tiếng bấc tiếng chì chen nhau
Nào tôi có phải thế đâu
Lòng tôi vàng chứ chẳng thau đâu mà"
(Tâm tư một thẩm phán).
- "Phiên tòa ở ngoài đời
Bị cáo đứng trước vành móng ngựa/
Khi phiên tòa lương tâm đã mở
Không biết bị cáo mình sẽ đứng ở đâu".
- "Anh một nửa khô cằn như pháp luật
Một nửa mình lại ướt đẫm thi ca
Hai nửa ghép thành trái tim u uất
Nên chẳng giọt máu nào nở được thành hoa"…
3. Cấu trúc tập thơ rất đặc biệt
- Mở đầu tập thơ, trong bài Tìm, tác giả viết:
“Quá nửa đời mải miết đi
Vẫn chưa tìm được cái gì...
Chán chưa
Thì quay về với muối dưa
Chấm thêm chút nắng chút mưa cho nồng
Chan thêm một chút đèo bòng
Rồi sùm sụp húp...
Cho lòng
đỡ vênh!!!”.
Không tìm được cái cao cả, cái vốn không có thực, nhà thơ đi tìm cái bình thường trong đời thường mà ông gọi là "muối dưa" được thi vị hóa bởi "chút nắng mưa cho nồng". Để mà sống, mà chan húp "cho lòng đỡ vênh", một cách nói bóng gió về sự yên phận có thể tìm thấy khi hành nghề luật trong thời hiện tại.
- Về điều tra vụ án:
“Không khai bảo ngoan cố
Muốn khai nói không cần...
Pháp luật là khuôn thước
Biết bao giờ thẳng ngay”
(Khai-không khai).
- Về việc xét xử tại tòa án:
“Tòa nhắc bị cáo Khói
Rằng phải trả lời ngay
Làm ba người chết ngạt
Cả chục người mắt cay
Bị cáo Khói lễ phép
Tại thằng Lửa, thưa tòa
Nếu như nó không cháy
Thì làm sao tôi ra?
Tòa gọi đương sự Lửa
Cớ sao cháy như điên
Lửa thanh minh lý sự
Tại cái người bật diêm
Đến đây tòa bỗng bí
Vì thiếu đương sự Người
Vì tòa không triệu tập
Vì chỉ xử Khói thôi
Luật sư cãi hăng lắm
Đòi lôi Người ra tòa
Nếu chỉ xử riêng Khói
Thì Công Lý khóc òa
Phiên tòa vẫn kết thúc
Hình phạt Khói: tối đa!”
(Xét xử).
- Và tâm trạng của Luật sư sau phiên tòa:
“Biết thân chủ hàm oan mà bất lực
Có nỗi đau nào hơn thế nữa không?
Công Lý khẽ mỉm cười chua chát
Ai bảo trong tim ngươi máu cứ đỏ hồng?”.
(Bất lực)
- Với những ước mong:
“Chỉ mong sao công lý
Đừng đội nón ra đi
Cho niềm tin còn lại
Khỏi đến ngày suy vi”
(Đại, tiểu)...
- Tập thơ khép lại với bài Vầng trăng:
“Ta đã hiểu những gì cần hiểu
Có điều chi cấn cái nữa đâu
Con đường tối dẫu có nhiều gai góc
Vầng trăng ta vẫn tỏa sáng trên đầu
Ta vẫn giữ một niềm tin có thật
Vầng trăng kia sẽ tỏa sáng bầu trời
Như Công Lý dẫu xa mờ trong đục
Sẽ có ngày như trăng đấy trăng ơi...”.
4. Cuối cùng, đây là tập thơ đa dạng về bút pháp, thi tứ hiện đại, độc đáo
Trong tập thơ này, Nguyễn Minh Tâm viết bằng nhiều thể thơ như thơ bốn, năm, sáu, bảy, tám chữ và thơ lục bát. Điều đó không mấy quan trọng bởi ông viết tùy hứng. Miễn sao là đừng thành các bài văn vần đơn giản. Miễn sao các hình thức ấy diễn đạt được cảm xúc, ý tứ của bài thơ hiệu quả nhất…
Đọc xong Tập thơ “Ấm lạnh pháp đình”, nhiều người sẽ nhận ra rằng, tuy đây chưa phải là đỉnh thơ mà Nguyễn Minh Tâm vươn tới. Nhưng, đây chắc chắn sẽ là đỉnh cao thơ viết về nghề, đặc biệt là nghề luật. Xin cảm ơn ông, nhà thơ – luật sư Nguyễn Minh Tâm đã cho chúng ta những tình cảm và cảm xúc rất thật và rất đẹp giữa bộn bề cuộc sống…
XEM THÊM VỀ BUỔI RA MẮT TẬP THƠ :
Luật sư PHAN VĨNH
Lược thuật bài viết của Nhà văn NGUYỄN QUỐC VĂN
Đăng trên Tạp chí Điện tử Luật sư Việt Nam
(05/5/2023)
