Với tiêu đề: “Cần nghiêm trị những đối tượng hành hung phóng viên, nhà báo”

Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 04/07/2019 đã đăng tin: Thời gian qua, quá trình tác nghiệp đã có rất nhiều phóng viên, nhà báo bị hành hung, gây thương tích. Những vụ việc trên không chỉ đe dọa trực tiếp đến sự an toàn, tính mạng của các phóng viên, nhà báo mà còn gây bức xúc trong dư luận…

Thống kê sơ bộ, trong năm 2018 đã có gần chục vụ việc cản trở, gây khó khăn, truy sát, hành hung nhà báo, hội viên Hội Nhà báo Việt Nam. Chỉ tính riêng từ đầu năm 2019 đến nay đã có ít nhất 4 vụ phóng viên, nhà báo bị hành hung, gây thương tích trong quá trình tác nghiệp báo chí. Điển hình là cuối tháng 1/2019, trong 2 ngày đã xảy ra 2 vụ hành hung, truy sát phóng viên rất nghiêm trọng…

Hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những quy định của pháp luật về Phóng viên, Nhà báo và các chế tài pháp luật đối với hành vi cản trở quá trình tác nghiệp và hành hung phóng viên, nhà báo.

1/- Thế nào là nhà báo, phóng viên?

Hiện nay, không có một định nghĩa cụ thể nào trong các văn bản pháp luật về phóng viên. Tuy nhiên, khoản 1 Điều 25 của Luật Báo chí 2016 chỉ rõ: "Nhà báo là người hoạt động báo chí. Được cấp thẻ nhà báo".

- Điều 26 quy định cụ thể hơn về những người được cấp thẻ nhà báo bao gồm:

- Tổng giám đốc, phó tổng giám đốc, giám đốc, phó giám đốc, tổng biên tập, phó tổng biên tập cơ quan báo chí, thông tấn.

- Trưởng phòng (ban), phó trưởng phòng (ban) nghiệp vụ báo chí của cơ quan báo chí, thông tấn.

- Phóng viên, biên tập viên của cơ quan báo chí, thông tấn.

- Người quay phim, đạo diễn chương trình phát thanh, truyền hình (trừ phim truyện) của các đơn vị được cấp giấy phép hoạt động báo chí trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình và sản xuất phim tài liệu của Nhà nước.

- Phóng viên, biên tập viên, người phụ trách công tác phóng viên, biên tập ở đài truyền thanh, truyền hình cấp huyện và tương đương

Như vậy, có thể hiểu nhà báo là danh từ chỉ chung tất cả những người hoạt động trong lĩnh vực báo chí. Trong khi đó, phóng viên là danh từ chỉ chức danh công việc, là người trực tiếp đi lấy tin bài, khai thác thông tin và viết bài, tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí (viết, hình, tiếng). Phóng viên bao gồm phóng viên có thẻ và phóng viên chưa có thẻ nhà báo. 

2/- Quy định pháp luật về bảo vệ hoạt động báo chí (nói chung) và bảo vệ phóng viên, nhà báo  (nói riêng) như thế nào?

Tại Luật Báo chí 2016, Các hành vi bị nghiêm cấm – được quy định tại Điều 9:

1. Đăng, phát thông tin chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có nội dung:

a) Xuyên tạc, phỉ báng, phủ nhận chính quyền nhân dân;

b) Bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân;

c) Gây chiến tranh tâm lý.

2. Đăng, phát thông tin có nội dung:

a) Gây chia rẽ giữa các tầng lớp nhân dân, giữa Nhân dân với chính quyền nhân dân, với lực lượng vũ trang nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội;

b) Gây hằn thù, kỳ thị, chia rẽ, ly khai dân tộc, xâm phạm quyền bình đẳng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam;

c) Gây chia rẽ người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người theo các tôn giáo khác nhau, chia rẽ các tín đồ tôn giáo với chính quyền nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; xúc phạm niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo;

d) Phá hoại việc thực hiện chính sách đoàn kết quốc tế.

3. Đăng, phát thông tin có nội dung kích động chiến tranh nhằm chống lại độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

4. Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc.

5. Tiết lộ thông tin thuộc danh Mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác theo quy định của pháp luật.

6. Thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan; thông tin về những chuyện thần bí gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và sức khỏe của cộng đồng.

7. Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy; miêu tả tỉ mỉ những hành động dâm ô, hành vi tội ác; thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.

8. Thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; quy kết tội danh khi chưa có bản án của Tòa án.

9. Thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của trẻ em.

10. In, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, tác phẩm báo chí, nội dung thông tin trong tác phẩm báo chí đã bị đình chỉ phát hành, thu hồi, tịch thu, cấm lưu hành, gỡ bỏ, tiêu hủy hoặc nội dung thông tin mà cơ quan báo chí đã có cải chính.

11. Cản trở việc in, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí hợp pháp tới công chúng.

12. Đe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên; phá hủy, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà báo, phóng viên hoạt động nghề nghiệp đúng pháp luật.

13. Đăng, phát trên sản phẩm thông tin có tính chất báo chí thông tin quy định tại các Khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 và 10 của Điều này.

3/- Cụ thể pháp luật quy định việc xử phạt các hành vi liên quan đến cản trở phóng viên, nhà báo tác nghiệp như thế nào?

Sau khi có Luật Báo chí 2016, ngày 07 tháng 10 năm 2020 Chính phủ đã ban hành Nghị định 119/2020/NĐ-CP, trong đó:

Tại Điều 7 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, hoạt động xuất bản quy định rõ mức phạt đối với các hành vi cản trở hoạt động của báo chí trái pháp luật… với nhiều mức phạt tiền.

Ngoài ra, còn có thể áp dụng một hoặc một số biện pháp khắc phục hậu quả khi xử lý vi phạm như buộc xin lỗi; buộc trả lại phương tiện, tài liệu thu giữ trái phép…

Qua Điều 7 Nghị định 119/2020/NĐ-CP này, chúng ta thấy mức phạt tiền thấp nhất 10 triệu đồng và cao nhất là 60 triệu đồng.

Tuy nhiên, chỉ sau hơn 1 năm áp dụng, ngày 27 tháng 01 năm 2022 Chính phủ đã ban hành Nghị định 14/2022/NĐ-CP để sửa đổi Nghị định 119/2020/NĐ-CP.Trong đó quy định đe dọa tính mạng nhà báo, phóng viên mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự có thể bị phạt đến 100 triệu đồng.
 

Cụ thể, tại điểm d khoản 9 Điều 2 Nghị định 14/2022/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 70 triệu đồng đến 100 triệu đồng đối với hành vi có lời nói, hành động đe dọa tính mạng nhà báo, phóng viên mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. 
Như vậy, đối với hành vi đe dọa tính mạng nhà báo, phóng viên thì tổ chức có thể bị phạt đến 100 triệu đồng; cá nhân có thể bị phạt đến 50 triệu đồng.
4/- Về hình sự, chế tài được quy định như thế nào?

Về hình sự:

Người/ hoặc tổ chức có hành vi “Đe dọa tính mạng nhà báo, phóng viên” có thể bị truy cứu về tội đe doạ giết người theo Điều 133 Bộ luật Hình sự (2015, BSSĐ 2017)

Ngoài ra, nếu vi phạm các điều cấm quy định tại Điều 9 Luật Báo chí một cách nghiêm trọng sẽ bị xử lý hình sự với các điều luật tương ứng. Ví dụ như:

1/- Nhóm các tội xâm phạm an ninh quốc gia;

2/- Nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người;

3/- Nhóm các tội xâm phạm quyền tự do của con người, quyền tự do, dân chủ của công dân…
- - - - - 
Luật sư PHAN VĂN VĨNH